“Süreklilik” Ve “Kopuş” İlişkisi Üzerinden Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Liberalizm Tartışmaları: Mehmet Cavid Bey ve Ahmet Ağaoğlu Mukayesesi
Özet
Türk Siyasal Hayatı üzerine yapılan çalışmalarda “süreklilik” ilişkileri üzerinden yapılan okumaların ağırlıkta olduğu göze çarpmaktadır. Osmanlı tarihi son dönemi siyasal, iktisadi tartışmalarının ve politika uygulama anlayışının erken Cumhuriyet dönemine büyük oranda olduğu gibi aktarıldığı düşüncesi “süreklilik” ilişkisi bağlamında değerlendirilmektedir. Söz konusu değerlendirme biçimi, özellikle iki dönem arasındaki farklılıkların görmezden gelinmesine sebebiyet verebildiği gibi aynı zamanda her iki dönemin kendi içinde gerçekleştirdiği özgün tartışmaların da gerekli ölçüde ihtimam gösterilmeden analiz edilmesi sonucunu doğurmaktadır. Bu bağlamdan hareketle Türkiye’de liberalizm tartışmalarının bahse değer iki figürü (Mehmet Cavit Bey ve Ahmet Ağaoğlu) üzerinden Osmanlı son dönemi ile erken Cumhuriyet döneminin siyasal, iktisadi ve toplumsal konularına dair girişilen tartışmaların “süreklilik” ve “kopuş” ilişkileri değerlendirilmiştir. Değerlendirme içerisinde her iki dönem liberal düşünürlerinin özgürlüğü tanımlama biçimleri arasındaki ilişki negatif ve pozitif özgürlük perspektifinden irdelenmiştir.
İndirmeler
Referanslar
Ağaoğlu, A. (1935). “Demokrasi ve Devletçilik”, Cumhuriyet Gazetesi, 06.06.1935.
AKÇAY, E. ve AKBAL, Ö. (2013). “ABD Güvenlik Politikasında Söylem ve Pratik”, Yönetim Bilimleri Dergisi, Cilt: 11, Sayı: 22, 7-29.
AROL, F. H. (2021). “Mehmet Cavit Bey”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt 7: Liberalizm, (Edt. Tanıl Bora ve Murat Gültekingil), İletişim Yayınları: İstanbul, 48-65.
BERLİN, I. (1969). “Two Concepts of Liberty”, Four Essays On Liberty, Oxford, England: Oxford University Press, p. 118-172.
BIÇAKCI, H. (2019). “Osmanlıdan Günümüze Liberalizm ve Liberal Partiler”, Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi (74), 171-184.
COŞAR, S. (2021). “Ahmet Ağaoğlu”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt 7: Liberalizm, (Edt. Tanıl Bora ve Murat Gültekingil), İletişim Yayınları: İstanbul, 236- 242.
DOĞAN, A. (2021). “Ulum-u İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası’nda Liberal Anlayış”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt 7: Liberalizm, (Edt. Tanıl Bora ve Murat Gültekingil), İletişim Yayınları: İstanbul, 75-83.
DURKHEİM, E. (1973). On Morality and Society - Selected Writings, (Edited by Robert N. Bellah), The University of Chicago Press: Chicago and London.
ERCOŞKUN, B. (2019). “Tarihsel bir perspektiften Türkiye'de Liberalizm”, Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, (72), 105-122.
ERDOĞAN, M. (2021). “Liberalizm ve Türkiye’deki Serüveni”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt 7: Liberalizm, (Edt. Tanıl Bora ve Murat Gültekingil), İletişim Yayınları: İstanbul, 23-40.
GEDİKLİ BERBER, Ş. (2011). “Osmanlı’nın Son Döneminden Cumhuriyet’in İlk Yıllarına Liberalizm-Devletçilik Çatışması”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 27(80), 209-240.
GÖKALP, Z. (1995). Hars ve Medeniyet, Toker Yayınları: İstanbul.
HAKLI, S. Z. (2018). “Erken Dönem Cumhuriyet’te Ahmet Ağaoğlu’nun Kemalizm’i Liberal Perspektiften Yorumlama Çalışmaları”, Liberal Düşünce Dergisi, 23(90), 35-57.
HASPOLAT, E. (2011). “Meşrutiyetin Üç Halkçılığı ve Kemalist Halkçılığa Etkileri”, Atatürk Yolu Dergisi, No. 47, 557-84.
HEPER, M. (2006). Türkiye’de Devlet Geleneği, 2. Baskı, Doğu Batı Yayınları: Ankara.
İNSEL, A. (2001). Türkiye Toplumunun Bunalımı, Birikim Yayınları: İstanbul.
İNSEL, A. (2021). “Türkiye’de Liberalizm Kavramının Soyçizgisi”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt 7: Liberalizm, (Edt. Tanıl Bora ve Murat Gültekingil), İletişim Yayınları: İstanbul, 41-74.
KAHRAMAN, H. B. (2008). Türk Siyasetinin Yapısal Analizi – I, Agora Kitaplığı: İstanbul.
KARAMAN, D. (2021). “Ulum-u İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt 7: Liberalizm, (Edt. Tanıl Bora ve Murat Gültekingil), İletişim Yayınları: İstanbul, 84-102.
KORKMAZ, Ş. (2021). “Erken Cumhuriyet Döneminde Devletçilik: Ahmet Ağaoğlu ve Kadro Hareketi”, Uluslararası Politik Araştırmalar Dergisi, 7(3), 27-39.
LOCKE, J. (2012). Yönetim Üzerine İki İnceleme Sivil Yönetimin Gerçek Kökeni Boyutu ve Amacı Üzerine Bir Deneme, Çev: Fahri Bakırcı, 2. Baskı, Ebabil Yayınları: Ankara.
MARDİN, Ş. (1973). “Center-Periphery Relations: A Key to Turkish Politics?”, Daedalus, Vol. 102, No. 1, Post-Traditional Societies, 169-190.
MARDİN, Ş. (2004). Jön Türklerin Siyasi Fikirleri, İletişim Yayınları: İstanbul.
MARDİN, Ş. (2020). Türkiye’de Toplum ve Siyaset Makaleler 1, 24. Baskı, İletişim Yayınları: İstanbul.
MEHMET CAVİT BEY. (2001). İktisat İlmi, Çev: Sema Alpun Çakmak, Liberte Yayınları: İstanbul.
NELSON, E. (2005). “Liberty: One Concept Too Many?”, Political Theory, Vol. 33, No.1, pp. 58-78.
ÖZAVCI, H. O. (2011). “Düşünce Tarihi Merceğinden: Türkiye’de Liberalizm”, Doğu-Batı, No.57, 137-174.
ÖZAVCI, O. H. (2012). “Liberalism in the Turkish Context and its Historiography: Past and Present”, Anatolian Studies, 62, 141–151.
ÖZDEMİR, C. (2024). “Erken Cumhuriyet Döneminde Liberal Bir Portre: Ahmet Ağaoğlu”, Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi (AKAD), 16(30), 138-152.
RİCARDO, D. (2014). Siyasal İktisadın ve Vergilendirmenin İlkeleri, Çev: Barış Zeren, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları: İstanbul.
ROSE, J. H. (1922). “Great Britain and the Eastern Question”, The Journal of International Relations, Vol. 12, No. 3, pp. 307-319.
SELİGMAN, E. R. A. and HOLLANDER, J. H. (1911). “Ricardo and Torrens”, The Economic Journal, Vol. 21, No. 83, pp. 448-468.
SEYİTDANLIOĞLU, M. (1996). “Türkiye’de Liberal Düşüncenin Doğuşu ve Gelişimi”, Liberal Düşünce, Yıl: 1, 103-121.
SMİTH, A. (2010). Milletlerin Zenginliği, Çev: Haldun Derin, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları: İstanbul.
SPECTOR, H. (2010). “Four Conceptions of Freedom”, Political Theory, 38(6), pp. 780-808.
TOK, N. (2014). “Siyasal İdeolojiler”, Siyaset Bilimi, (Edt. Halis Çetin), 4. Baskı, Orion Kitabevi: Ankara, 169-255.
TOPRAK, Z. (1995). Türkiye’de Ekonomi ve Toplum (1908-1950) Milli İktisat-Milli Burjuvazi, TarihVakfı Yurt Yayınları: İstanbul.
TÜRKİSLAMOĞLU, E. (2022). “Kadrocular ve Ahmet Ağaoğlu Tartışmaları”, Tarih Araştırmaları Dergisi, 41(72), 403-438.
YILMAZ, M. (2022). “Ahmet Ağaoğlu”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt 3: Modernleşme ve Batıcılık, (Edt. Tanıl Bora ve Murat Gültekingil), İletişim Yayınları: İstanbul, 304-313.
ZÜRCHER, E. J. (2000). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, 7. Baskı, İletişim Yayınları: İstanbul.