Türkiye’de Anayasa Değişiklikleri Kapsamında Yürütmenin Güçlendirilmesi Eğilimi
The Tendency of Strengthening the Executive within the Scope of Constitutional Amendments in Turkey
DOI:
https://doi.org/10.51229/TUJPA.2021.8Anahtar Kelimeler:
Cumhurbaşkanı, Yürütmenin Güçlendirilmesi, Türkiye’de Yürütmenin Etkinliği, Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemi, 2017 Anayasa değişiklikleri.Özet
Türkiye siyasal hayatı incelendiğinde istikrarsızlıkların ve koalisyon hükûmetlerinin olumsuz yansımalarını engelleyebilmek maksadıyla anayasalarda ve diğer mevzuatlarda yürütme organına birçok görev ve güçlü yetkiler verilmiştir. Yürütme organına verilmiş olan bu yetkilere dayanarak istikrarsızlıklar giderilmeye çalışılmıştır. Ancak olumsuz eleştirilerinde odağı olmuştur. Bu nedenle çalışmada ilk olarak, Türkiye’de uygulanan hükûmet sistemlerinde yürütmeyi güçlü ve etkin kılmak üzere yapılan anayasa değişiklikleri ile yürütmenin güçlendirilmesi eğilimi izah edilmiştir. İkinci olarak, Türkiye’de hükûmet sistemi tartışmalarını irdeleyip, farklı bir perspektiften bakarak konu hakkında sivil ve demokratik bir anayasa yapma sürecinde olan Türkiye için nitel araştırma yöntemi kullanarak hukuki dolayısıyla teknik değerlendirme yapılmıştır.
Türkiye’de hükûmet sistemleri değişikleri, değişikliklerinin temel sebepleri, yapılmış olan değişiklikler neticesinde oluşan hükûmet sistemleri hakkında açıklamalar yapılmıştır. Bu bağlamda; kısa da olsa hükûmet sistemlerinin temel ayrımları, Türkiye’de yürütmenin güçlendirilmesi eğilimi nedeniyle hükûmet sistemlerinde yapılmış olan değişiklikler üzerine saptamalar izah edilmeye çalışılmıştır.
İndirmeler
Referanslar
AKARTÜRK, Ekrem Ali, “2017 Anayasa Değişikliğinin “Parlamentosuzlaştırma” Etkisi Üzerine”, Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 17, S. 1, 2020, s. 1-27.
AKÇAKAYA, Murat / ÖZDEMİR, Abdülkadir, “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi ve Siyasal İstikrar, Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi, C. 53, S. 3, 2018, s. 922-944.
AKINCI, Berat (2019). Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi: Sisteme Yönelik Eleştiriler ve Çözüm Önerileri, Nobel Yayıncılık, Ankara.
AKINCI, Berat (2020). Türkiye’de 24 Haziran 2018 Genel Seçimleri Sonrasında “Topal Ördek” Tartışması: Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde Olası Riskler ve Karşı Çözümler, Turkish Studies - Economics, Finance, Politics, 15(1), ss. 9-21.
ARDIÇOĞLU, M. Artuk, “Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi”, Ankara Barosu Dergisi, C. 75, S. 3, 2017, s. 19-51.
ASİLBAY, İ. Halil, “Parlamenter Sistem ve Türkiye Açısından Bir Değerlendirme”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 104, Ocak-Şubat 2013, s. 247-264.
ATAR, Yavuz, Türk Anayasa Hukuku, Seçkin Yayınevi Ankara, 2019.
BEKTAŞ, Eda, “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde Yasama-Yürütme İlişkisi ve Bu Sistemin Türkiye Demokrasisine Etkileri”, Yasama Dergisi, S. 39, 2019, s. 199-2018.
BENGOĞULLARI, Cem, Osmanlı Türk Anayasalarında Hükûmet Sistemleri: 2007 Sonrası Sistem Tartışmaları, Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bilecik, 2019.
CANER, Zehra, “Parlamenter Sistem ile Başkanlık Sisteminin Analizi ve Başkanlık Sisteminin Türkiye’de Uygulanabilirliği”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 21, S. 1, (30. Yıl Armağanı) 2013, s. 183-206.
ÇAĞLAR, Nazmiye, “Avantaj ve Dezavantajlarıyla Parlamenter Hükûmet Sistemi”, Kastamonu Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C. 19, S. 4, 2017, s. 111-117.
DOĞAN, Bayram, “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile Cumhurbaşkanlığı Kararlarının Yargısal Denetimi”, Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 9, S. 2, 2019, s. 273-298.
DOĞAN, Bayram: “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Yasama Yetkisinin Devredilmezliği İlkesi Bağlamında Değerlendirilmesi”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 28, S. 3, 2020, s. 965-1003.
DOĞAN, Bayram / GEYİK, Ali Fuat, “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde Kuvvetler Ayrılığı İlkesi”, SDÜHFD, C. 10, S. 2, 2020, s. 19-45.
DOĞAN, Bayram / ERDOĞAN, Didem, “Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sisteminde Cumhurbaşkanı Yardımcıları ile Bakanların Sorumlulukları Meselesi”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 23, S. 1, 2021, s. 163-191.
DOĞAN, Bayram / ERDOĞAN, Zahide, “Cumhurbaşkanlığı Sisteminde Cumhurbaşkanı Yardımcıları ve Bakanlar”, Necmettin Erbakan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi (NEÜHFD), C. 4, S. 1, 2021, s. 1-27.
EFE, Haydar / KOTAN, Muhammet Lütfi, “Türkiye'de Hükûmet Sistemi Tartışmaları Çerçevesinde Başkanlık Sistemi ve Türkiye’de Uygulanabilirliği”, Kafkas Üniversitesi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C. 6, S. 9, 2015, s. 65-94.
ERAT, Veysel, “Türkiye’de Cumhurbaşkanının Halk Tarafından Seçilmesinin Hükûmet Sistemi Üzerine Etkileri”, Yönetim Bilimleri Dergisi, C. 13, S. 25, 2015, s. 325-355.
ERDOĞAN, Didem, “Yürütme Organının Güçlendirilmesi Eğiliminin Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemine Geçişe Etkileri”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 29, S. 1, 2021, s. 219-261.
ERGÜL, Teoman (der), Başkanlık Sistemi, Türkiye Barolar Birliği Yayınları, Ankara, 2005.
EREN, Veysel / AKINCI, Berat, “Yasama Yürütme İlişkileri Açısından Başkanlık Sistemi ile Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminin Karşılaştırılması”, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi: Kamu Yönetiminde Değişim (Ed.: Yüksel Demirkaya), Marmara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi, İstanbul, 2018, s. 37-72.
EVCİMEN, Günsey, “Başkanlık Hükûmeti Sistemi: “Ratio Politica”Sı ve Türkiye”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C. 47, S. 1, 1992, s. 317-334.
FENDOĞLU, Hasan Tahsin, Türkiye’de Başkanlık Sistemi, Yetkin Yayınları, 2015.
GÖZLER, Kemal, Anayasa Hukukunun Temel Esasları, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa, 2013.
GÖZLER, Kemal, Türk Anayasa Hukuku Dersleri, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa, 2013.
GÖZÜBÜYÜK, Şeref, Açıklamalı Türk Anayasaları, Turhan Kitabevi, Ankara, 2011.
GÜL, Abdulhamit, “Milletin Özne Olduğu Sistem: Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemi”, Yeni Türkiye Dergisi, Y. 23, S. 94, Mart-Nisan 2017, s. 1-34.
GÜLER, Tahsin, “Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemi ve Kamu Yönetimine Etkileri”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 21, S. 39, 2018, s. 299-322.
İBA, Şeref / SÖYLER, Yasin, “Yeni Hükûmet Sisteminde Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile Cumhurbaşkanı Kararının Nitelik Farkı ve Hukuki Sonuçları”, Anayasa Yargısı Dergisi, C. 36, S. 1, 2019, s. 195-223.
İYİGÜNGÖR, Vildan, “Küreselleşme ve Yürütmenin Güçlendirilmesi: Siyasal Sistem Tartışmaları”, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, S. 26, 2002, s. 85-103.
KABOĞLU, İbrahim Özden, Anayasa Hukuku Dersleri (Genel Esaslar), Legal Yayıncılık, Güncelleştirilmiş ve Sadeleştirilmiş 15. Baskı, İstanbul, 2020.
KALAĞAN, Gökhan ve BECERAN, Ertan, “Başkanlık ve Yarı-Başkanlık Sistemi; Türkiye’de Uygulanabilirliği Tartışmaları”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl 6, S. 11, Bahar 2017/ 2, s. 163-181.
KAPLAN, İbrahim, “5678 Sayılı Kanun’la Yapılan Anayasa Değişikliği Mi Yoksa Siyasi Sistem Değişikliği Mi?”, Terazi Hukuk Dergisi, C. 2, S. 11, 2007, s. 19-26.
KARAHANOĞULLARI, Yiğit, “ABD’nin Federal Bütçe Süreci”, Maliye Dergisi, S. 160, 2011, s. 269-288.
KAYA, Burak, “Türk Tipi Başkanlık Sistemi Önerisinden Partili Cumhurbaşkanlığı Sistemine”, Yönetim Bilimleri Dergisi, C. 15, 30, 2017, s. 27-50.
KESER, Hayri. “Türkiye ve Başkanlık Sistemi”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2019, C. 2, S. 1, 2011, s. 23-57.
KESKİNSOY, Ömer / KAYA, Semih Batur, “Türkiye’nin Hükûmet Sistemleri Üzerine Bir Değerlendirme”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 137, 2018, s. 67-96.
KOÇAK, Konur Alp, ABD Başkanlık Sistemi: “Ayrı” Ama “Birlikte” Çalışan Organlar, Karşılaştırmalı Hükûmet Sistemleri Başkanlık Sistemi, ABD, Arjantin, Azerbaycan, Brezilya ve Nijerya Örnekleri, TBMM Basımevi, Ankara, 2017.
KONTACI, A. Ersoy, “Parlamenter Sistemden Kopuş ve Sonrası: Karşılaştırmalı Gözlemler”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 133, 2017, s. 12-60.
KÜÇÜK, Adnan / DOĞAN, Bayram, “Türkiye’de 2017 Anayasa Değişikliği Kapsamında Yürütmenin Asli Düzenleme Yetkisi ve Mahfuz Düzenleme Alanı”, SDÜHFD, C. 9, S. 1, 2019, s. 1-60.
KÜÇÜK, Adnan, Türkiye’de Başkanlık (Cumhurbaşkanlığı) Sistemi, 2. Baskı, Adalet Yayınları, Ankara, 2021a.
KÜÇÜK, Adnan, ABD ve Latin Amerika Ülkelerinde Başkanlık Sistemi ve Uygulamaları, 2. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2021b.
KÜÇÜK, Adnan, Anayasa Hukuku, 3. B., Orion Yayınları, Ankara, 2013a.
KÜÇÜK, Adnan, “Türkiye’de Günümüze Kadar Tatbik Edilen Hükümet Sistemleri”, Yeni Türkiye, Y. 9, S. 51, Mart Nisan 2013b, s. 808-829.
KÜÇÜK, Adnan, “Türkiye’de Anayasalar ve Anayasacılık Hareketleri”, 21. Yüzyılın Eşiğinde Türkiye’de Siyasal Hayat, (Edt.: Adnan KÜÇÜK ve Selahaddin BAKAN ve Ahmet KARADAĞ), C. 1, Aktüel Yayınları, Bursa, 2005, s. 41-110.
KÜÇÜK, Adnan, “Egemenlik (Hâkimiyet), Halk Egemenliği Ve Milli Egemenlik Tartışmaları Ve Egemenlik Anlayışında Esaslı Dönüşüm”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, S. 6, Y. 2015, s. 311-361.
ÖZBUDUN, Ergün, Türk Anayasa Hukuku (2017 Değişikliklerine göre gözden geçirilmiş), Yetkin Yayınları, 19. Basım, Ankara, 2019.
SARTORİ, Giovanni Karşılaştırmalı Anayasa Mühendisliği, (çev., Ergun Özbudun), Yetkin Yayınları, Ankara, 1997.
SELEN, Ufuk ve TAYTAK Mustafa, “Türkiye’de Bütçenin Yasama Organı Tarafından Denetimi ve Sayıştay’ın Konumu”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 19, S. 1, 2017, s. 193-223.
SEZGİNER, Murat, “Güçlü Yürütme Anlayışı ve Türkiye’deki Görünümü”, Selçuk Üniversitesi Dergisi, C. 3, S. 1, 1990, s. 67-93.
ŞAHİN, Engin, “1982 Anayasasının Hazırlanış Sürecinde Başkanlık Sistemi Tartışmaları ve Yürütmenin Güçlendirilmesi”, Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, C. 3, S. 4, 2015, s. 43-67.
TEMEL, Recep, “Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sisteminin Türk Maliyesine Getirdiği Yenilikler”, Akademik Bakış Dergisi, S. 71, Ocak-Şubat 2019, s. 13-29.
TUNÇ, Hasan ve YAVUZ, Bülent, “Avantaj ve Dezavantajlarıyla Başkanlık Sistemi”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 81, 2009, s. 27-64.
TUNÇKAŞIK, Halit, Siyasi İstikrar ile Demokratik Kurumsallaşma Arasında Denge Arayışı: Arjantin Başkanlık Sistemi, Karşılaştırmalı Hükûmet Sistemleri Başkanlık Sistemi, ABD, Arjantin, Azerbaycan, Brezilya ve Nijerya Örnekleri, TBMM Basımevi, Ankara, 2017.
TURAN, Menaf, “Türkiye’nin Yeni Yönetim Düzeni: Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi”, Social Sciences Reaserch Journal, C. 7, S. 3, 2018, s. 42-91.
TURHAN, Mehmet, Hükümet Sistemleri, Gündoğan Yayınları, İkinci Baskı, Ankara, 1993.
TÜLEN, Hikmet, “Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünde 9 Ekim 2018’de Yapılan Değişiklikler Ya Da Mâlumun İlâmı”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Armağanlar Dizisi, Ord. Prof. Dr. Ali Fuat Başgil’in Anısına Armağan, Oniki Levha Yayınları, 2019, s. 915-942.
ULUÇAKAR, Mustafa / ÇINAR, Mehmet Fatih, “Türkiye’de Yargı ile Siyaset İlişkisinin Kuvvetler Ayrılığı Perspektifinden Analizi”, İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7 (1), Nisan 2020, s. 126-141.
YAVUZ, Bülent, “2007 Anayasa Değişikliğinin Doğurduğu Tereddütler ve Çözüm Yolları”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 7, S. 1-2, 2008, s. 1173-1214.
YAZICI, Sinan, “Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemi Toplumsal Algısının Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi”, Economics, Finance and Politics, C. 13, S. 14, 2018, s. 233-252.
YEGEN, Baki, “Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemi Kapsamında Bütçe Sürecinin Analizi”, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 22, S. 1, 2020, s. 151-170.
YENİAY Gülden / YENİAY Lokman, “Türk Hukukunda Yürütme Organının Düzenleme Yetkisi ve Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi”, Anayasa Yargısı Dergisi, C. 36, S. 1, 2019, s. 105-138.
YOKUŞ, Sevtap, “Siyasal İktidarın Toplumsal Muhalefet ile Dengelenmesi”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Armağanlar Dizisi, Ord. Prof. Dr. Ali Fuat Başgil’in Anısına Armağan, Oniki Levha Yayınları, İstanbul, 2019, s. 1013-1042.
YÜKSEL, Saadet, “1982 Anayasasının Hazırlanış Sürecinde Başkanlık Sistemi Tartışmaları ve Yürütmenin Güçlendirilmesi”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Armağanlar Dizisi, Ord. Prof. Dr. Ali Fuat Başgil’in Anısına Armağan, Oniki Levha Yayınları, İstanbul, 2019. s. 1043-1062.
